Column: Ik zin machtig greuts det minne twee keender oonze sproake vlöaiend sprekt
Vriedag 1 januwoari 2016
Duur Bernard Dunne
Toen as ik as Ier in Los Angeles woonden in 2001, oontdekten ik wat slims an miezelf.
In LA wont nen hoop verskeaidene volker, liek as in Ierlaand rechtevoort. As disse leu oet verskillende leande nen aander van öar hoeslaand tröffen, gungen ze ogenblikkelik oawer op öare modersproake.
Ik veulden Naire – Kelties vuur skaamte – toen ik inzaggen det ik minne egene sproake neet keanden.
Gaeilge is een apart geval. Et is de nasjonaalsproake van oons laand. Vie leart et vanof oons viefde en bliewt et 13 joar laank op skole learen.
De meesten köant et, net as ik, nog aait neet as ze van skole komt. Vie zollen de weankbrouwen optrekken as der oons ene op stroate zol ansprekken in oonze sproake.
Vie hebt dan smoesjes as det et zo zwoar te learen is, et wörd neet good oet elegd, et wörd oons op edrungen en vie köant der later slechter waark met kriegen.
Det leste smoesje is misskien wal et slimste vuur de sproake. A’w mut kiezen tusken de sproake learen van oonze vuureulders vuur een grötter geveul van greutshead en tooheuren, of ne sproake learen woermet a’w waark kriegt, is et rap dudelik woer as de leu vuur kiezet.
Greutshead, zelfbeeld of een geveul van tooheuren krie’j pas a’j wat eulder wordt.
Ik krege dit missende zelfbeeldgeveul in LA. Woerduur kon ik nen greutsen Ier wean?
Was et dee saamheurighead in oonze noaberskoppen, oonzen humor, oonze beroemde dichters en gelearden, oons mooie laandskop, of umde’w wearldwied zo good metdoot in de sport? Of was et det vie een vearkrachtig volk zeent, wat, ondaanks de völle tegenslagen, toch oonszelf wier oplapten met nen glimlach um den moond?
Det maakten mie greuts nen Ier te wean.
Mer oonze sproake is net zo belangriek vuur minne Ierse identiteat.
Et is net zo belangriek vuur oons laand as oonze muziek, de Gaelic games, keunst en et laandskop.
Ik mos de wearld oawer um dit in te zeen.
Jonge keender in de skole mut oonderdoompeld en oonderwezen worden in de Ierse sproake.
Ik hebbe et dan oawer keender tusken vief en twaalf joar, dee op de legere skole Iers kriegt. Doarnoa köant ze zelf weten wat ze doot, mer ze zöalt et vlöaiend können, zodet et in et voortgezet oonderwies een spesjaal bievak kan wean.
Disse oonderdoompeling in de sproake gef jonge leu een geveul van greutshead op öare sproake, kultuur en öar laand.
Dree joar terugge deed ik ne vuurstelling met de naam Brod Club.
Et was ne nasjonale kampanje vuur leu dee, liek as ik, hoaste gin Iers konden, mer dee öare sproake op basisniveau verbetteren wollen.
Töt de dag van vandeage komt der nog aait leu bie mie dee as met mie kuiern weelt met et kleane betken Iers wat ze keant. Meesttieds goat disse gesprekken der oawer det wollen det ze mear met öar Gaeilge doan harren.
Des Bishop (Nen Iers-Amerikaansen komiek – SW) deed machtig good waark vuur de sproake met zinne vuurstelling In the Name of the Fada.
Hee wonden vuur een joar in ne Gaeltacht (ne strekke woer as Iers kuierd wörd – SW) en leut zeen det zelfs ene den as gin Iers in skole leard har, de sproake toch oppakken kon.
Mangs deank ik det oonze vuuroordelen oawer de sproake oet et verleden komt en de verhalen woer as de keender met opgröait.
Ik meane det vie neet allene met de sproake noar et vuurliggende mut kieken, mer ook noar oons zelfbeeld. Der zeent völle nieje volker in Ierlaand en disse nieje Ieren kuiert völle sproaken.
De Ierse identiteat veraandert en wellicht ook oonze baand met oonze sproake.
Vie mut de sproake anjagen um met disse veraandering met te goan.
Oonze jonge leu mut mear kaansen kriegen um de sproake te broeken. Enen les van 40 minuten op nen dag, of um den dag, is neet genog um jonge leu et te loaten kuieren.
Ze mut inspirasie halen oet sosjale evenemeanten woer as ze de sproake broeken köant.
Sproake kan leu helpen zik mear met de kulturen van dit laand te verenigen. Mer ze mut de sproake op ne plezerige en oetdagende wieze vuur eskötteld kriegen.
Ik wete det wat leu meant at de sproake gin deel is van onze skolen, oonze leawens of oons zelfbeeld.
Mennige meansken mennige meaningen, zö’w mer zeggen, want ik veende at oonze sproake onwies belangriek is vuur oons laand.
Ik zin der greuts op det minne keender opgröait en oonze sproake vlöaiendig keant. En ik veende det et een gescheank is wat ze in öar leawen verdan opniej köant oetpakken.
et geet um et behoold van oonze kultuur, oons verleden en oonze indentiteat. Ik veende det ik doar, wo klean ook, zo an biedreage.
Is mise le meas. (Met vreandeliken groot – SW)
Oorsproonkelike stukke:
http://www.independent.ie/irish-news/im-very-proud-that-both-my-children-will-grow-up-fluent-in-our-national-language-34328545.html
