laank verhaal: de machtige vuurdelen van mear sproaken kennen

De meeste leu op de wearld sprekt mear as ene sproake, wat angef at oons brein zik doarvuur oontwikkeld hef. As det zo is, vrög zik Gaia Vince of, zeent leu met ene sproake dan in et noadeel?

In een zuud-Londens kafee zitt twee bouwvakkers met mekoar te ouwehoeren. Wöarde vleegt oawer de toafel hen en wier. Ze zweeit met öar bestek as ze wat benoadrukt en mangs bulket ze van et lachen. Ze hebt et oawer ne vrouwe, det is dudelik, mer wiedter kom ik neet. Jammer, want et lik een mooi gesprek, vuural vuur een niejsgierig moat as ikke. Mer ik kenne öare sproake neet.

Oet niejsgierighead meng ik mie der in en vroage wat ze sprekt. Glimlachend vertelt ze in et Engels at ze Zuud-Afrikanen zeent en Xhosa sprekt. In Johannesburg, woer as zee weg komt, keant de meeste leu op zien minst vief sproaken, zeg ene van öar, Theo Morris. Zin moo kuiert Sotho, zin vaa is Zoeloe, van zinne vreanden en noabers learen hee Xhosa en Ndebele en op skole kreeg hee Engels en Afrikaans. “Vuur at ik hier köm zat ik in Duutslaand, dus ik kan ook Duuts,” zeg hee der nog bie.

Was et makkelik um zovölle sproaken te learen?

“Joa, det is normaal,” lacht hee.

Geliek hef he. Mear as de helft van alle leu op de wearld – skattingen ligt tusken 60 en 75 perseant – kuiert tenminsten twee sproaken. Völle laanden hebt mear as ene offisjele nasjonaalsproake. Zuud-Afrika hef der 11. Van leu wörd verdan vaker verwochet at ze ten minsten ene van een heandkevol “supersproaken” köant kuieren, leazen en skriewen, zo as Engels, Sjinees, Hindi, Spaans of Arabies.  Dus eensproakig wean, zo as völle sprekkers van et Engels, zeent in de meenderhead. En misskien mist ze wal van allens.

Et is bewezen at et kennen van meardere sproaken völle vuurdelen hef wat sosjaliteat, psychologie en leawensstiel angeet. Misskien nog wal vuurnamer is at oondervorskers ne hele lappe an gezoonde vuurdelen tegenkomt as iej mear as ene sproake keant, zo as rap herstel noa een harseninfarkt en oetstel van vergetachtighead.

Kon et ook wean at et meanskelike brein gröaid is um meardere sproaken an te können – en det dan leu dee as der mer ene keant, der neet oethaalt wat der in zit? Op dit ogenblik keump der ene sproake per 14 deage op apegapen te liggen, dus tegen et eande van dit joarhoonderd de helfte van álle sproaken. Wat zal der geburen met de leu dee as der mer ene keant?

Ik zitte in een laboratorium, koptellefon op, en kieke noar plaatjes van sneevluks. bie ieder vuurbiekommend sneevlukken, heur ik ne beskriewing. Ik howe eankel mer an te gewen wat vuur sneevlukken beskrewen wörd. Et mooie is: de beskriewingen zeent in ne volledig bedachte sproake: Syntaflake.

Et is deel van een oonderzeuk duur Panos Athanasopoulos, nen drokken Griek den as gek is op sproaken. As professor psycholinguistiek en tweesproakig begrip an de Universiteat van Lancaster löp hee vuurop met nen niejen golf an oonderzeuk noar mearsproakighead. Vanzelfs loopt in zin lab tal van sproaken en nasjonaliteaten duur mekaar. Mer ginene is der opgröaid met Syntaflake.

De taak is heel apart en machtig lastig. Meestentied kön iej in ne vrömde sproake nog anwiezingen kriegen um de betekenis te oontsieferen. Nen sprekker kan wiezen, nen vorm oetbeelden met de haanden of antallen met vingers angewen. Hier neet. En umdet et ne verzunnene sproake is, kan ik et ook neet vergelieken met sproaken dee as ik al kenne.

Noa nen tied krieg ik toch et idee at der wat samenhaank in zit in de grammatika en geluden. Ik pak et stelselmoatig an en nemme der pen en papier bie um regels op te skriewen, want ik wil natuurlik neet “zakken”.

Et dut mie deanken an toen as ik in een döarpken een paar uur boeten Peking terechte köm en miezelf mos redden in ne sproake dee ik neet kon sprekken of leazen, tusken leu dee as ook gin Engels konnen. Zelfs toen kömme vie der wal oet met mekaar. Non is der totaal gin meanskelike oetwesseling, woerduur de betekenis van de geluden mie nog aait ontgeet. An et eande mut ik toogewen det ik et neet haald hebbe.

Ik doo eawen met Athanasopoulos babbelen terwiel as minne oetvoering duur zin team bekekken wörd.

Met een zoer gezichte vertel ik um at ik et lastig veund, terwiel ik zo mien beste deed. Mer doar gung et skienboar mis: “de leu dee et meest onverskillig zeent en der zo rap meugelik met kloar weelt wean, hebt de beste oetkomsten. Studeanten en leararen dee as der et deepste oawer noadeankt, dee doot et et slechtste,” zeg hee.

“Iej köant gewoon in zonnen korten tied de regels van dee sproake neet learen. Mer oewe harsens weelt et wal. A’j der neet oawer noadeankt, skoor iej et beste – keender haalt de heugste siefers.”

De eerste wöarde kleunken misskien al 250.000 joar terugge, toen as oonze vuuroolden op de achterbene gungen lopen en öare ribben vriej kregen. Zo kregen ze fiene behearsing oawer den oadem en toon. Toen as de meanske eandelik ne sproake har, was et mer eawen of der warren der meardere.

De evolusie van sproake köant vie nöastleggen nöast biologiese evolusie. Genetiese anpassing wörd ansteurd duur druk vanoet de umgewing, sproaken veraandert duur druk van de groep. Noa verloop van tied oontdekken de eerste leu at ze aanders kuieren as ne aandere groep. Um toch met dee aanderen te kuieren – vuur haandel, duurreaze en zo wiedter – mossen bepoalde leden van nen stam of ne familie aandere sproaken learen.

Wo belangriek at et was um meardere sproaken te kennen vuur jager-gadderaars, köant vie nog zeen an dee wat der rechtevoort nog zeent. “Moderne jager-gadderaars keant hoaste allemoal meardere sproaken,” zeg Thomas Bak, nen begripsneuroloog den as sproakwetenskop studeert an de Universiteat van Edinburgh. “Ze hebt as regel at ze neet magnt trouwen of keender kriegen binnen de egene stam – Det is taboe. Dus ieder keend hef ne vaa en moo dee as beaide ne aandere sproake kuiert.”

In et Australië van de Aboriginals, woer as nog 130 inheemse sproaken kuierd wordt, heurt meardere sproaken der gewoon bie. “Doar kön iej der met ene hen waandelen goan en kuieren, nen rivier oawerstekken en oew kompaan geet ineens oawer op ne aandere sproake,” zeg Bak. “De leu kuiert de sproake van de earde.” Dit geeldt ook woeraanders. “Deankt mer an België: iej nemt den trein noar Luik, woer as de ankondingingen eerst in et Fraansk zeent. Doarnoa kom iej in Leuven, woer as et eerst in et Hollaands kleenkt. Doarnoa kom iej in Brussel, woer as et wier eerst Fraansk is.”

Um dissen samenhaank tusken kultuur en laandskop te bekieken bedachen Athanasopoulos Syntaflake. Een deel van et oonderzeuk probeert de sproake van de kultuur lös te koppelen, legt hee oet.

Umdet sproake zo depe samenhaank met identiteat, is et ook slim politiek. In Europa kömmen der in et 19de joarhoonderd verdan mear vaste stoaten, dee as ook steeds mear oawerheersend wörren. As iej wat aanders kuieren as wat de hoge hearen as nasjonaalsproake keuzen harren (toovallig aait öare egene sproake), was iej nen ofvalligen. Misskien is det de readen achter et wiedverbreide misverstaand – vuural in Groot-Brittanje en de VS, mer ook in Nederlaand – at keender opvoden met twee sproaken ongezoond is en slecht vuur de samenleawing. Ook in Nederlaand wörren (en wordt) duur disse achterhaalde gedachte de aandere sproaken van Nederlaand nog aait achtersteld.

Leu wörden woarskouwd at keender met twee sproaken verward zollen wean, meender klook warren, meender zelfweardering harren, en gedragsstoornissen, ne splitste persoonlikhead en zelfs skizofrenie konnen kriegen. Töt nog geheels neet zo lange leden heuld disse vreselike oawertuging nog an. Völle niejkommers wör ofroaden um öare modersproake met öare keender te kuieren. In Nederlaand neet eankel de niejkommers. Zelfs noa een oonderzeuk oet 1962, woer joarenlange niks op oetdoan wör, wat oetwees at keender met meardere sproaken et better deden in sprökkene en neet-sprökkene klookheadstests.

Neurologen, psychologen en sproakenkeundigen bewiest de leste tien joar met de niejste breinmetinstrumeanten verdan mear vuurdelen vuur leu met meardere sproaken. Et haank allemoal samen met wo oonze aait-smeue brein leart multitasken.

Splitsten perseunlikhead
Vroagt mie in et Engels wat ik gearne ette en ik stelle miezelf de onwieze keuze dee as ik in Londen hebbe vuur. Vroagt et mie in et Fraansk en ik zitte met de gedachten in Paries, woer as ik wier aandere dinge kan kiezen. Op disse slim perseunlike vroage krieg iej dus een verskillend antwoard, ofhaankelik van de sproake woerin as iej ne mie stelt. Et idee det iej met iedere sproake ne nieje perseunlikhead kriegt en oe aanders gedreagt, geet deep.

Athanasopoulos en konsorten hebt oonderzocht wo as leu met verskillende sproaken noar de wearld kiekt. In een proof kregen Engelse en Duutse leu video’s van beweagende leu te zeen, zo as ne vrouwe den as noar nen auto löp of nen kearl den as noar de supermaarkt fietset. Engelsen beskriewt meestentieds eankel de haandeling, zo as “ne vrouwe löp” of “nen kearl fietset”. Duuters, van de aandere kaante, kiekt wat roemer en beskriewt et doel van de haandeling. Zee zegt (in et Hoogduuts) “ne vrouwe löp noar öaren auto” of “nen kearl fietset noar de supermaarkt”.

Det keump deels duur et pakket an grammatikale regels, legt Athanasopoulos oet. Et Engels hef de -ing-vörm um te zeggen at zaken nog bezig zeent. Doarumme is et vuur Engelsen meender belangriek as vuur Duutsers wat et doel is um nen neet-eendudigen video te beskriewen. Mer as hee leu oonderzöchen dee as én Engels én Hoogduuts köant, was et per laand verskillend of ze zik mear op de haandeling of op et doel richten. As ze in Duutslaand warren, keken ze mear noar et doel. Warren ze in Engelaand, dan keken ze mear noar de haandeling. Et maken neet oet in wulke sproake. Zo bepoalend is kultuur en sproake vuur oonzen kiek op de wearld.

In de zestiger joaren oonderzöchen Susan Ervin-Tripp (ene van de pioniers van de psycholinguistiek) vrouwleu dee as beaide Engels en Japans köant. De vrouwleu mossen in beaide sproaken nen zin ofmaken. Ervin-Tripp oontdekken at de vrouwleu kats verskillend deden ofhaankelik van de sproake. Bievuurbeeld “As ik wat aanders wil as miene familie…” wör in et Japans anvuld met “is et nen tied van grote ongelukkighead”. In et Engels: “… doo ik wat ik wil”. Een aander vuurbeeld was “Echte vreanden mut…”, wat in et Japans anvuld wör as “mekaar helpen”, en in et Engels “open wean noar mekaar”.

Hieroet maken Ervin-Tripp op at deanken binnen sproakgreanzen vaalt en det leu met twee sproaken vuur beaide een aander deankpatroon hebt – een machtig idee wat duur völle volgende studies verstaarkt wör. Völle mearsproakigen zegt zelfs at ze zik een aander meanske veult as ze ne aandere sproake kuiert.

Disse verskillende deankpatronen ligt verdan met mekaar oawerhoop, as et tweesproakige brein mut beslissen wulke sproake an de buurte is.

In een oonthullenden test leut Athanasopoulos zinne Engels-Duutse groep sieferriegels hardop oetsprekken in Duuts of Engels. Hierduur wör de aandere sproake ‘blokkeerd’. As ze doarnoa video’s te zeen kregen, beskrewen ze dee mear noar de haandeling of et doel, ofhaankelik van wat vuur ne sproake blokkeerd was. Dus as ze siefers opdreunen in et Hoogduuts, reageren ze mear op zien Duuts, dus doelmoatig. As de nummerriegels halfweg in de aandere sproake verdan gungen, reageren ze ook meteen aanders op de video’s.

Dus wat is hier an de haande? Zitt der echt twee deankers in enen kop met meardere sproaken? Um det te oontdekken was de sneevloktest bedacht. Ik was nog neet geröst op minnen oetslag, mer Athanasopoulos zea at ik vergeliekboar reageren as aandere testkanienen. Töt non too bevestige vie allemoal de anname.

Um te begriepen wodöanig as et willen verstoan van Syntaflake waarket op minne harsens, mos ik vuur en noa de tied nog nen aanderen test doon. In disse zoneumde ziedtaken mos ik op nen leenkeren of rechteren knop drukken as een pielken in et middeln van et skaarm doarhen wees. Um det pielken hen wezen ne wolke van aandere pielkes ne aandere kaante oet. Mangs warren de umliggende pielkes verwarrend, dus tegen et eande van de eerste roonde zat ik zowat met de skoolders töt an de oren optrökken en was ik meu van et konsentreren. In dissen test baart oefening juust gin keunst (de meeste leu doot et et tweede moal juust slechter), mer de tweede moal noa de Syntaflaketest deed ik et beheurlik better. Det har Athanasopoulos al vuurspeld.

“Duurdet iej gangs warren um ne nieje sproake te learen, deed iej et de tweede keer better,” legt hee oet. Blie det ik bie de normale leu heuren, veund ik et toch wal nen biezeunderen oetkomst. Wo kan det?

De ziedtaken warren oefeningen in probleemoplössing. As de meeste pielen noar leenks wezen, wol ik ook meteen op den leenkeren knop houwen. Mer det was dan neet good as et middelste pielke noar rechts wees. Ik mos minnen drang oonderdrukken en den regel volgen. In een aander vuurbeeld wörd dit cognitief conflict (begripsverskel) test duur namen van kluren in aandere kluren te skriewen (“blaauw” eskrewen in et rood, bievuurbeeld). Testleu mut dan zeggen in wulke kluur et woard skrewen is. Mer dit is lastig, umdet vie et woard earder least as de kluur binnenkeump. Et kost fleenk möaite um neet et woard te zeggen wa’w wal leazen mut.

Et harsendeel wat disse machtige möaite regelt, het de Anterieure Singulate Korteks (ASK) en is deel van et “oetvorend systeem”. Et zit in de vuurste harsenkwab en is ne woare gereikiste van andachtsveardigheden. Doarmet köant vie oons op enen taak richten en tegelieke aandere andachtvroagende informasie oetbannen. Zo köant vie ook oonzen andacht verdelen oawer meardere taken zoonder in de werre te raken. Et is et oetvorend systeem wat oons zeg det vie stoppen mut bie een rood lecht en jagen magt bie greun. Et is ook etzelfde system wat oons zeg um de betekenis van een woard te vergetten en oons eankel op de kluur te richten.

De sneevloktekst bereaden minne ASK vuur op de tweede ziedtaak, net as det meardere sproaken sprekken et oetvorend systeem traint. De leste tien joar bewiezet verdan mear oonderzeuke at leu met meardere sproaken fleenk bettere harsens hebt as eentaligen, in ne riegel begripstests en sosjale tests, van sprökkene en stille tests töt wo good as ze aandere leu köant skatten. Inleawen in aanderen is ook nen egenskop woer as leu met twee sproaken better in zeent, umdet ze öar egene geveul “oetzetten” köant en zik zo better richten köant op de det van een aander.

“Leu dee as twee sproaken keant, köant disse taken better as eentaligen – ze zeent rapper en sekuurder,” zeg Athanasopoulos.” Det gef an at öare oetvoerende systemen aanders zeent as eentaligen.”

Hewige harsens
Volgens den kognitieven neuropsycholoog Jubin Abutalebi van de Universiteat van San Raffaele in Milaan kön iej leu met twee sproaken zelfs wierkennen an harsenfoto’s. “Dee hebt völle mear grieze stof in öare anterieure singulate korteks as eankelsproakigen. Det keump gewoon umdet ze et zovölle vaker broekt,” zeg hee. Den ASK is as nen begripsspier. Wo mear as iej den broekt, des te grötter, staarker en smeuer as et wörd.

Et blik at leu met meardere sproaken verdan an et harsenfitnessen zeent, umdet dee beade sproaken verdan um andacht vroagt. Breinfotostudies wiest oet at as mearsproakige leu in de ene sproake kuiert, det dan öaren ASK verdan den drang oonderdrukt um wöarde en grammatika oet de aandere sproake der tuskenduur te streeien. Doarnöast is öar verstaand verdan gangs um te oordelen wat de beste sproake vuur et ogenblik is. Mearsproakigen raakt bievuurbeeld ook neet gaauw in de werre met öare sproaken, mer broekt wal mangs hier en doar een aander woard of zinsnede as ze weet det öaren gesprekspartner et woard ook keant.

“Minne modersproake is Pools, mer minne vrouwe is Spaans, dus det kan ik ook. Mer vie wont in Edinburgh dus vie kuiert ook Engels,” beskrif Thomas Bak. “As ik met minne vrouwe Engels doo, broek ik mangs Spaanse wöarde, mer nooit per oongelukke Pools. En as ik met mien skoonmoo Spaans kuiere, doo ik nooit per oongelukke Engels, umdet ik wete at zee det neet keant. Doar deank ik geheels neet bie noa, det geet vanzelf, mer min oetvoerende systeem waarket onwies hard um de aandere sproaken tegen te hoolden.”

Vuur mearsproakigen met öare bolleboosbehearsing is de ziedtaak gewoon ne bewuste versie van wat öare harsens onbewust den helen dag al doot – gin woonder at ze et good köant.

Een superieur richtvermogen, probleemoplössing en fokus, bettere mentale smeuhead en multitasken, doar kön iej wat met in et dagelikse leawen. Mer misskien nog et meuiste van meardere sproaken kennen blik bie et eulder worden, as et oetvorende vermogen meestal meender wörd: tweesproakighead lik vergetachtighead tegen te goan.

Psycholinguist Ellen Bialystok oontdekken dit an de York Universiteat van Toronto toen as zee nen groep euldere eankelsproakigen met mearsproakigen vergeleek.

“Dee lesten kregen pas veer of vief joar later Alzheimertrekken as de eankelsproakigen met etzelfde zeektebeeld,” zea zee.

De meardere sproaken vuurkömmen de vergetachtighead neet, mer vertroagen et wal. Dus as iej twee leu met dezelfde vordering van Alzheimer nöast mekaar zatten, was den tweesproakigen duur mekaar vief joar eulder as den eankelsproakigen. Bialystok meant at dit keump umdet twee sproaken de harsens verniejt en et oetvorende systeem verbettert. Et zorget in aandere wöarde at de harsens “wat vet op den pokkel hebt”. As een deel van de harsens skade krig, köant mearsproakigen det better opvangen. Umdet ze mear grieze stof hebt, keump de informasie met nen umweg toch op de stea.

“Mearsproakigen broekt öare vuurste prosessors vuur mear taken as eankelsproakigen, dus dee wordt staarker. Dit wörd dan wier broekt um oftakeling van et middelste brein tegen te goan,” verkloart Bialystok. Toch mut et wal wat wiedter goan as wat Fraanske skoolwöardjes. De oetwaarking haank of van wo vake as iej oewe sproaken broekt. “Wo mear wo better,” meant zee, “mer der is gin brekpeunt, et lop geleadelik verdan.”

Mearsproakighead kan ook helpen noa harsenskade. Oet een niej oonderzeuk bie 600 oawerleawenden van een harseninfarkt in India zaggen Bak at mearsproakigen tweemoal zovölle kaans harren op herstel.

Zulke oetkomsten loat zeen at meardere sproaken oe helpet an een gezoond stel harsens. Et kan zelfs een vuurdeel wean woerop as natuurkeuze oonze harsens keuzen hef. Et gemak woermet as vie nieje sproaken leart en der tusken skakelt lik det te oonderskriewen. Mer ook duur den onmeundigen hoop sproaken dee as der aait op de wearld west hebt. Net as det oons lief nog aait vrög det vie fit bliewt, umdet vie nog neet zo lange leden jager-gadderaars warren, mut vie misskien oonze harsens ook es an et waark zetten.

de leste joaren is der wat tegengeluud tegen et vuurdeel van mearsproakighead. Een paar oondervorskers proberen oonderzeuk noa te doon en det mislukken. Aanderen vreugen zik of of et wal echt zin har vuur et dagelikse leawen. Doarumme skreef Bak in een rejoinder at der zat bewies is oet psychologiese tests, mét breinfoto’s, at mearsproakige harsens aanders waarket as eankelsproakigen. Volgens um hebt de tegensprekkers öar oonderzeuk fout anpakt.

Bialystok is et doarmet eens. Zee zeg doarbie det et gewoon onmeugelik is um te kieken of mearsproakighead een keend helpet bie skooleksamens. Der komt gewoon te völle aandere dinge bie kieken. Mer, zeg zee, “et kan in ieder geval gin kwoad. Der is ook gin eankel oonderzeuk wat bewis at een meanske der slechter van wörd. Mearsproakighead zol anmodigd mutten worden, umdet et good is vuur de ummegaank met aandere leu en et helpet op kultureel vlak.” En vuur de knippe is et ook neet slecht. Noar skatting is ne tweede sproake oawer 40 joar zo’n € 115.000 weard.

De oetkomsten van mienen test in Athanasopoulos zien lab loatt zeen det miene harsens al better waarket noa mer 45 minuten proberen um ne aandere sproake te verstoan. Zien oonderzeuk is nog neet kloar, mer oet aander oonderzeuk blik at disse vuurdelen zik al heel rap vuurdoot. Et noadeel is at et wier verdwient as iej et neet herhaalt. En ik deanke neet at ik ooit Syntaflake wier broeke! Sproaklearen is trouwens neet et ennigste middel um oew oetvorende vermogen op te krikken: gamen, een muziekinstrumeant bespöllen en zelfs bepoalde kaartspöllekes helpet. Mer umdet vie sproake ieder ogenblik van den dag broeket, is det et beste middel. Wat köant vie doarmet “in et echt”?

Iej köant bievuurbeeld keender in verskillende sproaken lesgewen. Det gebuurt al op völle steas op de wearld: völle keender in India, bievuurbeeld, kuiert op skole ne aandere sproake as in thoes of in et doarp. In Angelsaksiese laanden keump dit hoaste nooit vuur. Toch is der verdan mear ruumte vuur zoneumd ‘oonderdoompelen’, woerbie as keender de helfte van de tied in ne aandere sproake leart. Den Amerikaansen stoat Utah dut hier al met proberen. Völle skolen doar hebt non oonderdoompeling met Mandarien Sjinees of Spaans.

“Vie doot half-um-half, dus de doelsproake ’s moarns en Engels ’s middaags. Mangs dreeit vie et umme, umdet wat keender better ’s moarns leart en wat better ’s middaagns,” leg Gregg Roberts oet. Hee waarket bie et Bureau vuur Stoatsoonderwies in Utah en is den bedeanker van et oonderdoompelen. “Et blik at keender net zo good en vake zelfs better leart as eankelsproakige keender. Ze köant zik better konsentreren, op enen taak richten en ze hebt mear zelfvertrouwen. As iej ne aandere sproake leart, begriep iej oew egene sproake en kultuur better. En et leawert nen hoop op in ummegaank met aandere leu en vuur de knippe. Vie mut es ofkaarten met oonze eankelsproakighead.”

Et oonderdoompelen wörd non ook in et VK probeerd. Op de Bohunt-skole in Liphook in Hampshire hef boawenmeaster Neil Strowger een paar lessen oonderdoompeling Sjinees invoord.

Ik zitte bie een les oawer keunst tusken keender van 12 dee les kriegt van twee leararen: enen dut Engels en den aanderen Sjinees. De keender doot met, mer hooldt zik heanig; ze mut den kop der bie hebben. As ze kuiert, doot ze meestentieds Sjinees. Et is wat apart um jonge möage in et Vereanigd Keuninkriek in et Mandarien te heuren kuieren oawer den Britsen grafittimaker Banksy. De keender zegt at ze Sjinees keuzen hebt umdet et öar “mooi” leek, “interessant” en “handig”. Det is nog es wat aanders as de verskrikkelike Fraanske lessen dee as ik op skole har.

De meesten oet dit keunstklaske maakt öar Sjinese skooleksamens een paar joar earder, mer Strowger zeg at et programma ook aandere vuurdelen hef nöast heugere siefers, zo as mear betrökkenhead en plezeer, en kennis van aandere kulturen. Doarduur köant ze better de wearld oawer, deankt roemer en hebt mear kaans op ne gode bane.

Mer vieleu dan, leu dee as neet mear noar skole goat? Um de vuurdelen van meardere sproaken kennen te oonderhoolden, mut iej ze bliewen broeken en det is lastig. Zeker vuur euldere leu dee as neet zovölle kaans hebt um te oefenen. Misskien mut vie sproakvereanigingen hebben, woer leu bie mekaar komt um aandere sproaken te kuieren. Bak hef een klean oonderzeukske doan met euldere leu dee as Kelties leart in Skotlaand. Noa ene wekke zaggen hee al fleenk wat verbettering. Non wil hee et grötter anpakken.

Et is nooit te late um ne nieje sproake te learen en et gef völle voldoening. Alex Rawlings is nen Britsen professionelen polyglot (ene den as völle sproaken keant) en sprekt 15 sproaken: “met iedere sproake krieg iej nen niejen leawensstiel, een nieje betekenis,” zeg hee. “Et is verslawend!”

“Leu zegt aait at et te lastig is vuur volgröaiden. Mer ik zol zeggen at et juust makkeliker is noa oew achtste. Nen kleanen dut der dree joar oawer. Nen volgröaiden kan et in een paar moand.”

Zo as oet et oonderzeuk blik, is det ne weardevolle tiedsbesteading. Meardere sproaken hooldt oonze harsens better en länger fit. Et kan ne wearld van verskil maken in wo as vie met eulderen en jungeren umme goat. Doarumme is et klook um te bliewen kuieren, talk, hablar, parler, sprechen, schnacken, beszel, berbicara in zovölle meugelik sproaken.

—

Dit artikel steund as eerste op Mosaic en is hier oawerzat oonder ne Creative Commons licence.

Duur Gaia Vince
Welle: Mosaic
12 augustus 2016