Twee dialekten kuiern is liek zo good vuur de harsens as twee sproaken

Der is nen hoop oonderzeuk wat bewis at leu dee as iederen dag twee sproaken kuiert, een antal belangrieke vuurdelen hebt. De harsengemnastiek wat der keump kieken bie twee sproaken per umstaand en sprekker broeken, lik gezoond te wean vuur mear andacht en geheugen. Doarnöast helpt et oe noa nen harsenbloding rapper wier op de bene en kan et zelfs dementie vertroagen. Mer der is ook ne aandere -meest verbörgen- harsengemnastiek in kuiern, dee an völle van oons vuurbie geet: dialekten.

Bidialektisme -wat gewoon duudt op steelselmoatig broeken van twee dialekten van dezelfde sproake- keump oawer de hele wearld vuur. In de Verenigde Stoaten kuiert miljoenen keender in thoes Afro-Amerikaans Engels en Standaard Amerikaans Engels op de skole. In de Arabiese wearld gebuurt ook allens dubbeldialektaal. In et Duutse deel van Zwitserlaand kuiert skoolkeender Hoog-Duuts op de skole, mer as ze nog mer een been boeten de skoolpoorte hebt, goat ze rap verdan in et Zwitserduuts. Et Vlaamse deel van België en delen van Italië en Spanje kuiert ook allemoal strekgebeundene dialekte, nöast de standaard sproake.

Et is good um te bedeanken det wat vie “de sproake” van een laand neumt, zo as Italjaans, feaitelik een köppelke samentrökkene sproakenkeundig verwaante sproaken zeent, wat vuur kulturele, geskiedkeundige en politieke readenen as de standaard sproake keuzen is. Zelfs leu dee as twee soorten van dezelfde sproake kuiert, keant meesttieds eankel de “standaard” en hebt neet duur det zee feaitelik ne ofzeunderlike sproake of dialekt kuiert, umdet zee der vake een negatief beeld bie in den kop hebt.

Wat leu köant der gin Grieks van maken

Met Kyriakos Antoniou en aanderen van de Universiteat van Cyprus en de Techniese Universiteat van Cyprus oonderzöchtene vie et verstaandelik vermogen van keender dee as Cyprioties Grieks en Standaard Grieks kuiert – twee soorten Grieks dee kort bie mekaar ligt, mer dee verskilt op alle sproakvlakken: wöardeskat, oetspraak en grammatika.

 An et oonderzeuk deden met 64 bidialektale keender, 47 mearsproakige keender en 25 eankelsproakige keender. De dree groepen wörden in twee fasen nöast mekaar legd. Ook wör der metnömmen of de keender oet aarme of rieke gezinnen kömmen, wo klook of ze warren en wo good of ze de sproaken kuierden.

Deelnemmers kregen getallenriegels vuur eskötteld, dee as ze dan in ummekeerde volgorde mossen opneumen. As ze dus “dree, negen, vieve, zesse” kregen, mossen ze “zesse, vieve, negen, dree” zeggen. Zo wör metten wo good of ze informasie konnen onthoolden en anpassen.

Verbazingwekkend genog verteunden mearsproakige en bidialektale keender nen vuursproonk op eankelsproakige keender in ne samenstealde begripsverbaandskore, baseerd op geheugentests, andacht, en smeuhead van begrip.

Mooi um te weten is ook det in een aander niej oonderzeuk, een antal Noorse keender de twee skriefsproaken van Noorweagen learen mossen. In vergeliek met oetkomsten van standaardiseerde nasjonale tests, woeroonder ook leazen en rekkenen, deden keender dee as beade skriefsproaken keanden et better as de nasjonale duursnee.

Dit wees der op det de vuurdelen dee as earder al in mearsproakige keender zeen wörden, ook geeldt vuur keender met twee of mear dialekte. De vuurdelen van tweesproakighead komt dus aait noar vuurten bie ieder willekurig paar sproaksoorten, as ze verskillend genog zeent um de harsens oet te dagen. Of det non twee dialekte van dezelfde sproake zeent, twee verwaante sproaken zo as Italjaans en Spaans, of zo wied oet mekaar stoand as Engels en Mandarien-Sjinees. Et verdan oawerskakelen tusken twee soorten taal, zelfs twee dee as kort bie mekaar ligt, lik et verstaand zo an te jagen det et begrip der better van wörd.

Oons oonderzeuk wis der -recht tegenoawer een antal breeddreagen misverstaanden- op det as et op sproake an keump, mearvörmighead een vuurdeel is en det doarumme dialekte mear erkenning en weardering verdeent. Dit soort oonderzeuk kan leu helpen inzeen det der vuurdeel is in bidialektisme. Et kan ook belangriek wean a’w noadeankt oawer oonze identiteat, wo a’w keender lesgeewt en et belang van sproaken learen.

In et vuurliggende

Vie doot non nog es testen en oonze vuuroonderstelling oetbreaden met oonderzeukers van de Universiteat van Brussel. België hef ne perfekte testumgewing. Ze kuiert der dialekte van et Nederlaands, zo as West-Vlaams, nöast de standaard soorten Nederlaands en Fraansk. Et nieje oonderzeuk umvat gröttere testgroepen en nieje metwiezen. Zo kö’w de oetwaarking van bidialektisme op verstaandelike en talige ontwikkeling, en öare verwaantskop met mearsproakighead better beskriewen

Et is ook belangriek der op te wiezen at et oonderzeuk noar mearsproakighead richt was op ne in verhoolding beperkte reeks begriepveardigheden. Mer mear begrip van de oetwaarking van mearsproakighead is oonderweg. In oons oonderzeuk bekieke vie ook de oetwaarking van mearsproakighead op et begrip van oonderliggende betekenis in gesprekken. Met aandere wöarde, of mearsproakige of -dialektale keender duur verwochten van wat vuur ne sproake de metsprekker geet broeken, better köant roaden wat den sprekker van plan is. En begriepen wat ze écht bedoolt. Oonze vuurlopige oetkomsten geewt an at dit echt zo is. Vie hopt dit better te oonderbouwen in et vuurliggende.

Duur: Napoleon Katsos, Senior Lecturer Department of Theoretical and Applied Linguistics, University of Cambridge
23 mei 2016

Welle:
https://theconversation.com/speaking-dialects-trains-the-brain-in-the-same-way-as-bilingualism-59022