EU-Toosproake: doot normaal met oonze sproake!

SAKSENLAAND/BRUSSEL – Op neudiging van CDA-Europarlemeantslid Annie Schreijer reazen op 28 september 2016 ne ofveardiging van Platsprekkers oet Nederlaand en Duutslaand of noar Brussel, um doar verhaal te halen (en brengen) oawer de stoatus van et Saksies. Hier de toosproake van Martin ter Denge, den was vroagen um wat te zeggen oawer Saksies in de media.

Wat was der verleden wekke nog wier een gedoo oawer oonze sproake in de media, neet dan? Vuur dee wat et emist hebt: der wör een oonderzeuk presenteerd det leu met een akseant meender verdeent. De lear dee völle kraanten doaroet halen was: dan mu’w allemoal akseantloos Nederlaands learen kuieren. Onzin!

Et is wier een kenmoarkend vuurbeeld van wo as de mediavlagge der in Nederlaand bie haank. Want et lig neet an een akseant zelf, mer an de bekreumpen vuuroordelen dee as leu in Nederlaand oawer sproaken hebt. Der mut dus wat in de samenleawing veraanderen! En doar mut vie met oons allen wat vuur doon. Wat dan? Normaal doon.

“Et lig neet an een akseant zelf, mer an de bekreumpen vuuroordelen dee as leu in Nederlaand oawer sproaken hebt. Der mut wat in de samenleawing veraanderen.“

Ik neume et gin Nedersaksies, want der is ook gin Hoogsaksies. Gewoon Modern Saksies dus. Oonze sproake mut emansipeern.

Ik kenne gin ene sproake woeroawer zovölle kwats en onzin wörd roond ekwaakt as oawer Saksies. Aait mer folklore. Och wat is oonze sproake toch oold. Oonze sproake keump toch zo kort bie. Och wat kö’j dinge toch mooi zeggen in oonze sproake. Allemoal genöal. Iej köant der ook gewoon hele domme en lellike dinge in zeggen. Det haank allemoal van n sprekker of.

Saksies is gewoon heel kaal ezegd ne sproake. Een middel um informatie oawer te dreagen van de ene op de aandere persoon. De rest is vuuroordeel, misverstaand, stereotyp, of weunsk.

Al dee oetsproakn, wo good bedoold ook, dreagt bie an een stoffig en gries imago. Et ene stereotype stapelt zik op et aandere vuuroordeel en misverstaand. En et slimste is det de sprekkers det zelf in staand hooldt. As iej et mer vake genog herhaalt, wörd et vanzelf woar?

“Saksies is gewoon een middel um informasie oawer te dreagen van den enen persoon op den aanderen. De rest is vuuroordeel, misverstaand, stereotyp, of weunsk.”

Nemt et Engels. Is det ne oolde sproake? Volgens mie net zo oold as oonze sproake. Of as iedere sproake. Mer Engels blif joonk. Want det mag verniejen. Doar zit gin stel grieze köppe dee as verdan zegnt: “Det zeg iej neet good”.  En doarumme weelt de jonge leu et ook kuiern. Et is smeu, flexibel. Et mag lekker joonk wean. Det is wat der an skealt bie Saksies. Oawerdrewen, misplaatst purisme maakt oonze sproake juust kapot.

Kleedt de sproake oet van al öare vuuroordelen. Goat et es as een normaal kommunikasiemiddel behaandelen. Net as iedere aandere sproake. Zo ene de’j der neet oawer noadeankt o’j um wal in ne bepoalde situasie köant broeken of neet. Wat vuur ne sproake kuier ieleu hier in et parlemeant? Engels? Nederlaands? Hoog-Duuts? Woerumme gin Plat? A’j et dan toch zo belangriek veendt. Gebroekt et as ne volweardige sproake. Want det is et. Wat et verdeent.

Hier is ne kleane vergelieking. In Finlaand sprekt 5% van de inwonners Zweeds as eerste sproake. Det is neet heel völle, wal? Det heandkevol leu wont in et zuden en zuudwesten. Toch kriegt alle Finnen verplicht Zweeds op skole. In Nederlaand sprekt 1,8 miljoen leu ne vorm van Saksies. Det is 1 op de 9 inwonners… Woer is oons Saksies op de skolen?

Zin iej bange at et tevölle geet kosten um allens te loaten oawerzetten? Um volk in te huren? Zeet et as nen goodmaker vuur al dee joaren at oonze sproake an de kaante sköawen wör as een onbelangriek sproakgebrek. Al dee joaren van nog aait duurgoande indoktrinasie op skolen en in de media. Et is oonze sproake al dee joaren bewust achter heulden. Vie hebt dus nog heel wat te good.

Presenteert es wat in Modern Saksies. Ik kieke eawen noar Bert Eeftink. Of aandere presentatoren dee as et wal köant, mer et nooit as ne normale sproake broekt. Normaal doon met oonze sproake. Oonze sproake is neet eankel mer grappig, van “haha, want et is Plat”. Ook neet dee eeuwige klisjees herkauwen van “Brommers Kieken”. Oonze sproake verdeent meer! Juust iej as lokalen bekeandhead hebt verantwoordelikhead vuur oonze sproake.

Nemt non gewoon es detzelfde inhoold as wat iej dageliks presenteert, mer dan in et Nedersaksies. Det hoof iej ook neet in et vuurten an te kondigen, want det vernemt de leu vanzelf. Goat der trouwens ook neet met een wöardebeuken nöast zitten of iej NOG EULDERE wöarde keant. As iej der al zo lange oawer noa mut deanken, zal et een aander ook neet kennen. Vie mut verdan! Met de tied met. Normaal doon.

“As iej zelf al zo lange oawer oolde wöarde mut noadeanken, zal een aander ze ook neet kennen. Vie mut met de tied met.”

Hoold op met het eeuwige “ne moder sproake” klisjee. Det klopt ook vuur nen helen hoop leu neet mear. Dreeit et es umme. Maakt et  moder-ne sproake. In álle media komt disse stereotypen wierumme. Veend iej een artikel in de kraante? Steet der aait ne foto bie van oolde leu in knipmutsen en kleardrachten, dee as een of aander stoffig ambacht oetbeeldt wat al lange duur de moderne tied is in ehaald. Prachtig, mer doar hef de jeugnd helemoal niks met. Dee kiekt noar popkultuur. Dee weelt dinge van vandeage en moarn weten. Strieken op öaren smartphone. Doot dét es in et Saksies. Vertelt es iets nuttigs vuur et dagelikse leawen in et Saksies. Det is ook wat ik met mien bedrief FreshText en met de Facebook-pagina Wearldsproake probeer te doon.

Der is nog nooit zovölle andacht vuur oonze sproake west as non. Super! Toch blif de media volhoolden det et zo slecht geet. Misskien geet et wal zo slecht umdet de media et verdan blif zeggen. Iej köant gin kraantenartikel of media-item löstrekken woer as neet insteet: “et geet slecht met de streektalen”. A’j det blieft zeggen, blif et zo ja. Ne self-fulfilling prophecy. Ne vuurspelling dee vanzelf woar wörd, as iej et mer vake genog herhaalt.

“Misskien geet et wal zo slecht, umdet de media det verdan blif herhalen.”

De taktiek van völle dialektkringe is dan um te ropen: “… dus de jeugd mut et allemoal wier learn!” Ten eerste, ze mut helemoal niks. Ten tweede, woerumme zollen ze ne sproake learen wat tóch verdwient? Vie mut es ophoolden met zeggen det et zo slecht geet. Zegt es det et steeds better geet. Doar weelt de leu bie wean. Saksies krabbelt heanig oet et dal. Et keump wier in de bene. Kiekt es met wat vuur nen koppel as wiej hier vandeage stoat en zit!

Modern Saksies, doar kö’j wat met. Helemoal van dissen tied. Et was der vroger ook, joa, mer toen kuieren de leu heel aanders as non. Prima. Gef niks. Vie leawt neet toen. Vie leawt non. Met oonze egene, hudige, nieje vorm van de sproake. Oonze kleanen, a’w et ze leart, kuiert ook wier Plat op öare wieze. Mer dan mu’w ze det wal toostoan. Aanders kiest ze vuur aandere sproaken, woerin as det wál mag. Of vuur sproaken dee as iej neet good genog keant um der öar wat van te zeggen. Neet zo kraampachtig vaste hoolden an et oolde.

“Modern Saksies, doar kö’j wat met!”

Oonze sproake krig anzeen as vuurname leu et gewoon broekt. Ieleu, Europarlementariërs Annie en Jens, ieleu dus. Woerumme kuier ieleu in interviews vuur de nasjonaaltellevisie neet es gewoon Saksies? Det is een dudelik signaal noar alle platsprekkers: iej magt oonze sproake gewoon broeken! In n Alldag rin, zeg nen Noord-Duutsen kunnighead van mie. Ieleu hebt disse gaddering bie mekaander ropen. Det is ne eerste trad. Mer dit hef totaal gin nut had, as ieleu et neet ofmaket. Anpakken. Kuiert es in et openboar in oonze sproake. Oawer neet-Platte zaken. Dan komt de tongen lös.

Krieg iej doar kommentaar op? Dan vaalt et dus op. Det betekent de’w et zo vake mut doon det Nederlaand et normaal begeent te veenden. Pas dan krig oonze sproake wier et gelieke anzeen wat et verdeent. Doo iej det neet, dan geef iej doarmet an det iej oonze sproake neet belangriek genog veendt. Dan is disse hele konfereansie nen wassen neuze west.

Maakt oonze sproake wier et middel. Neet et doel. Gedichtkes, beuke, verhaalkes, leedkes… allemoal hartstikke mooi. Dee mut der óók wean. Mer een gedichtken mut op ne vuurdrachtoawend, een verhaalkesbook leas iej oet en geet wier in de kaste, en et leedken is met dree minuten kloar. En doarnoa? Dan wier verdan in et vealige Hollaands of Hoog-Duuts? Gebroekt oonze sproake non es as middel um oawer allens in de hele wearld te kuieren. Um es oawer oewe egene dialektmuren te kieken. Maakt et wier nuttig! Zorgt at leu et wier neudig hebt. Det is met Hollaands en Hoogduuts ook edoan. Gin ene sproake is van zikzelf oet better te broeken as nen aander.

“Verskes en verhaalkes, hardstikke mooi. Mer gebroekt oonze sproake es gewoon in et dagelikse leawen.”

Vie zeent met 4 töt 5 miljoen! Det is mear as Noorweagen of Deanemoarken inwonners hef. Det is ook ne fleenke haandelsmoarkt. Mer det zee’j pas as iej wiedter kiekt as oew egene lokale dialektjen. Doot der wat met! Mer vuural: doot der normaal met! Wil iej weten wodöanig ik det bedole? Det red ik neet in 10 minuten. Dus noa de tied, as et oe écht interesseert, kuier ik oeleu gearne bie.

Ik hoppe a’w met mekoar eandelik es normaal oawer oonze sproake köant doon.
Daanksweard.