Britsken geleyrden löst eywenold Voynich-mystery up

Nen geleyrden van de Universiteit van Bristol in et Vereynigd Köninkryk hevt de kode kraked van ‘den meyst mysteriösen tekst up de wearld’; et Voyynich-manuskript. Dat is te leasen up phys.org.

Et bookwark, dat bekend steyt üm de undöärgrundelike språke en mysteriöse teakeningen der by, höldet geleyrden al meyr as hunderd jår van de stråte. Toch slaagden Dr. Gerard Cheshire der binnen twey weaken in, döär ne kombi van lateraal denkwark en vernemstigheid, üm de språke en et skryvsysteem van et berücht unleysbåre dokument te untcyferen.

In syn beproovde undersöök, The Language and Writing System of MS408 (Voynich Explained), uutegeaven in et tydskrivt Romance Studies, düt Cheshire uut de döyke wo as et üm lükkeden üm et handskrivt te untcyferen en tegelyke et eyrste en eanigst bekende vöärbeyld van proto-romaansk bloot te leggen.

“Ik had een paar ‘eureka’-ougenblikken doo as ik der med gangs was en dårnå een gevööl van ungelöyv en upwinding do ik my besefden wat dit beteakent, beide up språkenkündig vlak en de untdekkingen oaver de oorsprung en inhold van et skrivt.”

“Wat et vrygeavt is noch bysünderder as de volksverhalen en fantasyen dee der oaver rundgåt. Et manuskript was byvöärbeyld upsteld döär dominikaanske nunnen as referenty vöär Köningin Maria van Aragon, de oldtante van Catharine van Aragon.”

“Ik oaverdryve ouk nit as ik segge dat dit eyne van de vöärnaamste untwikkelingen in romaanske språkenkünde is. Et is skreaven in proto-romaansk – de vöärlouper van romaanske språken van vandage den dag, so as portugeesk, spaansk, fransk, italiaansk, romeensk, katalaansk en galicisk. De språke wör in de Middeleywen algemeyn spröäken, mär håste nooit skreaven in officiäle of belangryke dokumenten. Dår hadden se ja latynsk vöär. Dårümme was proto-romaansk lange verlöären. Töt nu.”

Cheshire legt wydter uut in språkenkündige termen wat et manuskript so bysünder maket:

“Et is düs in ne uutestörvene språke. Et alfabet gebrukt beide bekende en unbekende symbolen. Et hevt gin pünten en komma’s, mär sommige symbolen hebbet net yts nen afwykenden vörm üm sinsbegin an te geaven. Der sint gin höyvdletters en gin dübbele konsonanten (medklinkers). Der sint enkelklanken, tweyklanken, drey-, veer- en selvs vyvklanken as afkörting. Ouk sint der wat wöörde en afkörtingen in et latynsk.”

Den volgenden trad is disse weatenskap gebruken üm et heyle manuskript oaver te setten en een lexikon samen te stellen. Cheshire geavt an dat dat tyd geyt kosten en geld, want et bookwark umvattet meyr as 200 bladsyden.

“Nu dat de språke en et skryvsysteem untcyferd sint, köänet andere geleyrden der in üm vöär et eyrst in de geskydenisse de inhold vry te geaven.”