Peruaanske studente skrivt afstudeerverslag in inkaspråke

PERU – Ne doktoraalstudente an de Sunte Markus Universiteit van Lima hevt houge punten ehaald döär öär afstudeerundersöök in et quecha te skryven.

Roxana Quispe Collantes deade undersöök når peruaanske en latynsk-amerikaanske skryverye, med ne tospitsing up poesy in et quechua.

Volgens de geleyrden is et et eyrste mål in de 468-jöärige geskydenisse van de universiteit dat der eyne een doktoraalverslag in de inheymske språke skrivt EN verdeydigt. Selvs terwyl ungeveyr 8 töt 10 miljoon lüde quechua spreaket, in een gebeed wat löpt van Kolombia töt Argentinie.

Öäre presentaty begün se med ne traditionele dankceremony med kokablader en chichi, nen starken drank van mais. Öär undersöök heat Yawar Para, bloodreygen.

“Et was nen langen weg, mär et was et waerd,” segt Quispe Collantes. Se reisden bargdörpkes in de Canas-streake in, üm wöörde nå te kyken in et Collae-dialekt van de Cusco-streake. “Ik hebbe altyd al in myne eygene språke willen studeren,” segt se teagen de Observer. Quispe Collantes groiden up med quechua en spreaket et med öäre olden en groutolden in et Acomayo-distrikt van Cusco.

In öär undersöök, wåran as se söäven jår warkeden, bekikt se de quechua-dichterye van Andrés Alencastre Cutiérrez (1909-1984), ne landbesitter uut Cuscu den as skreav under de skryversnaam Kilku Warak’aq. Se bekeak wodöänig as hee traditys uut de Andes en roumsk-katholike gebruken samenvoogden.

“Quechua hevt genog wöörde vöär akademisk wark. Vöäle lüde mengt der rechtevoord spaansk döärhen,” segt se. “Ik hoape dat myn vöärbeald helpet üm et anseen van de språke te verbeateren en jungelüde, en dan med name vrouwlüde, üm my up te volgen. Et is belangryk üm unse oorsprunglike språke te redden.”

Quispe Collantes’ doktoraalbegeleider Gonzalo Espino meynt dat öäre presentaty slim symbolisk was, ümdat de språke “de meyst neaderige lüde in dit deyl van de wearld vöärsteyt. Et rechtvaerdiget öäre språke.”

Peru hevt sik anslöäten by een globaal initiativ üm inheymske namen dale te skryven under et Internationale Jår van de Inheymske Språken van de Vereanigde Natys. Dee probeert 2680 inheymske språken weader up te låten leaven. 48 dårvan wordet in Peru küred.

In 2016 sünd de peruaanske ståtsümroup syn eyrste quechua-nyssending uut. Seyt dee tyd sünden se ouk nys uut in et aymara en ashaninka, Peru’s gröätste Amazone-språken.

Den Bybel is ümsat in de språke en ouk Cervantes’ klassiker Don Quixote.

“Myn gröätsten wünsk is dat quechua weader ‘nöydig’ wördt. Alleanig döär et te spreaken köänet wy et bewåren,” segt Quispe Collantes.