Den klank wuur y löö in Nederland et slimste met upporket, is met avstand den R. Volgens wetenskapper Koen Sebregts, den as der up avstüderen, sprekt wy den by mekaar up wal 20 verskillende wyzen uut. En wy hebt allemål starke vörkören wu as et müt.
Vör zyn onderzöök richten Sebregts zik up 6 steaden in Nederland en Belgye. Dår drünk hee koffy met willekürige löö en lööt hee ze verskeadene zinnekes vörleazen.
Jammer genog spöllen zik dat allemål buten et Nedersaksyse deel van Nederland av. Toch löt hee zinne slotsommen der wal up slån. As hee nu in Enske of in andere Nedersaksyse steaden koffy drünken har, was üm nog wat moois upvöllen:
In Twente (en vaste ook wal dårbuten) köyert de löö non-rhotys. Dat wil zeggen dat ze (in de meeste gevallen) den -r nit uutsprekt as hee nå nen klinker kümp. As vörbeeld: darteen jår wörd uutsprökken as datteen joaah.
Dit is nog nit zonne grote verrassing. Wat dan wal? Dat et Twents, lyk as et Engels, nen linking en intrusive -r kent. As nen -r in ne lopende zinne tüsken twee klinkers kümp, wörd hee vör et gemak toch maakt. Dissen -r verbindet de twee klanken an mekander. Dat skealt een mål stottern. Dat wörd mooi düdelik as wy et vörbeeld van hyrbåven der by pakt en uutbreadt: hee is datteen joa-R-old.
Nog vrömder: in een paar wöörde kümp der inenen nen -r by in, dee helemål nit by et woord höört! De insluup-R!
In et onderstånde filmken van Travelling Twents zint disse sprekwyzen good te vernemmen:
Vanof 1:01 minüte wörd der zegd:
Wy goat nu nå(r) de vogelkykhütte. Den is de(r) spesiaal too-R-ezat, ümdat in dit nye natüü(r)gebeed hele spesiale vogels, dee up de rode lyste ståt, hy(r) good terechte könt…
En op 1:12 min:
Wuurümme gå-R-y nu met up zonne tuur?
Ümdat et skynbår lastig is üm rechtstreeks van ne å når ne y te springen, drükt nen düürsnee Tükker der nen -r by tüsken. Zo hoov y nit te stoppen met gelüüd maken en kön y den -r bruken as treaplanke um makkelik van klank te wesselen.
Ook in de Twentse regiosoap Van Jonge Leu en Oale Groond reagent et insluup-r’en, te hören in et filmken hyronder. Wy geevt hyr vör ons egene löye gemak één vörbeeld.
Op 15:15 min:
“Ik zea-R-allenig…”
En up 17:12 min in datzelvde filmken wörd et helemål bont. Dår verandert Minie et zinneke “as hee nu…” in “arre nu“.
Mer dat hef wyr ne andere oorzaak en is wyr een ander verhaal.
