Meugelik oseaan op niej oontdekten wearld
Steunden verleden augustus de wetenskoppers nog op de baanken um te vieren at ze ne nieje wearldachtige planeet veunden harren, non hebt ze alwier wat niejs. Dee wearld, dee as ze Proxima b neumd hebt, hef nen oseaan en nen dunnen daampkreenk.
Een antal Fraansken van et Nasjonale Sentrum vuur Wetenskoppelik Oonderzeuk (NSWO) hef det zegd in een persbericht. “Den planeet hef misskien water an de oppervlakte, en doarumme meugelik ook leawen. Et mag ook nen ‘oseaanplaneet’ wean, woer as nen oseaan de hele oppervlakte beslöt. Vergeliekboar met een antal iesmoanen van Jupiter of Saturnus.”
Et wör aait al annömmen at de wearld water har, mer de oonderzeukers köant det eankel nog mer ‘noagoan’ met rekkenkeunde töt at den planeet ne moal vuur de stearn langs keump. Pas dan köant ze et echt bekieken en oonderzeuken. Een joar op Proxima b doert mer 11,2 deage, mer de eerste vuurbiegaank mu’w nog zeen. En et is mer de vroage of det ooit geet geburen.
Doarumme mossen de oondervorskers et doon met ne gaddering data, wetenskoppelike skattingen, benöaderingen en komputernoabootsingen. Zo konnen ze de meest vuur de haande liggende verdeling van massa op Proxima b. In een völbesprökken oonderzeuk wat ze op arXiv zat hebt, rekkent ze det de duursnee ongevear 0,94 töt 1,4 moal zo groot as oonze Wearld is. As de lege skatting klopt, mut et ne onmeundig dichte, metaalachtige karn hebben. Ene wat wal tweedaarde van de hele massa is.
Der zol nen rotsachtigen maantel umhen zitten, net as bie de earde. Duur dit nöast nen hoop aandere rotsachtige wearlden en planten te leggen, kon et team inskatten det der water mut wean. Mer neet mear as 0,05 perseant van de hele massa van de planeet. Det lik wier mirakels völle op oons eegne blaauwe stearnstipke.
As de heugere skatting woar is, was de verhoolding massa tusken rotskarn en oseaan ongevear 50 um 50. Det zol betekenen at dee hele wearld oonder nen oseaan van 200 km deep zit.
Wo as et ooit bekiekt, der kan in ieder geval ne oard oseaan wean. Neet onbedudend is ook at de noabootsingen angeewt at der nen dunnen daampkreenk mut wean.
Op dit ogenblik is et nog neet mear as giswaark. Et kan eawengood wean at disse rotswearld löag, weust, dreuge en leawenloos is. Mer et hef der verdan mear skien van at der een tweede thoes vuur de leu “um de dure” lig.
Et persbericht leus ook det “et woarskienlik is at der vlöaiboar water an et oppervlak is woerduur as der ook leawen kan wean.”
ANen vuurstelling van wo as Proxima b der oetzeen kan. Kortbie den rooien dwergstearn Proxima Centauri stoat de stearns Alpha Centauri A en B . ESO/M. Kornmesser
Dissen “noaberwearld” is nog neet echt zeen, mer der is genog indirekt bewies det he besteet. Hee verstekt zik net achter den rode dwergstearn, den as 99,85 perseant meender fel braandt as oonze zunne.
De boetenste delen van dit stearnstelsel zeent akelig koold, mer Proxima B dreeit zo kort bie dissen (noar verhoolding) koolden stearn, det et der in teorie ideaal woarm is vuur vlöaiboar oppervlaktewater. En as der water is, is der leawen.
Den wearld dreeit vaste um den stearn, wat inheuld at ene ziede aait in et lecht zit en den aanderen aait in n duusteren. Proxima b hef volgens eerste berekkeningen temperaturen roond de -40°C. As et nen daampkreenk hef, wat dit nieje oonderzeuk wal angef, kan den temperatuur wal 30°C in et lecht wean en neet leger as -30°C an de duustere kaante.
Dit is perfekt vuur nen oppervlakteoseaan, of et enen wearldbreden is of mearderen, verspreaden, net as hier op earde. Et eerste idee is neet zo vrömd. Der zeent der al een antal bekeand. Der zit der ene oonder de ieskappe van Jupiter’s Europa en ene oonder Saturnus zien Enceladus.
Proxima b dreeit binnen et woarme wonboare bereik van zinnen stearn. Et hef der skien van det den oseaan neet bevröaren is. In ieder geval neet an de dagkaante. As et rekkenwaark klopt, hef den planeet nen oseaan zo as vie dee hier ook hebt. En misskien, heel misskien, zweamp der wal van allens in.
Duur Robin Andrews
7 oktober 2016
Welle: iflscience.com
