Wy holbewoaners: sint de neanderdalers uutstörven döär leevde en nit döär oorlog?

Et was altyd vasten kost: unse vöärvaders dreaven de neanderdalers töt uutstarven. Et gangbåre verhaal was dat de moderne menske rund 40.000 jår terügge uut Afrika vordtröäk en de neanderdalers afslachteden of öäre jachtgrunden innöämen, wårmed unse nöäste verwanten uutstörven.

Döär Anthony King
Brunne: Irish Times

Nu kümt den sweydsken professor Svante Pääbo van et Max Planck-instituut vöär Evolutionäre Antropology in Leipzig med ne andere verklåring. Pääbo brachtede as eyrste et neanderdalergenoom in kaarte an de hande van DNA uut bütte uut ne kroatiske grotte. Volgens em vermengeleerden sik neanderdalers med moderne mensken töt se uuteandelik vulleydig upgüngen in uns.

Neanderdalers tröäken rund 300.000 jår leaden uut Afrika weg en hadden et heyl best in Europa. Dårnå, rund 130.000 jår eleaden, kümmen moderne mensken der achteran en koloniseerden Europa, med de neanderdalers der by.

Et is anneamelik dat de menske en neanderdalers dårnå mangs vermengden en halvbloodkinder hadden, of beater, hybride kinder. Dat solde ne verklåring weasen vöör ne bysündere vündst: rund de 2% van uns eygene DNA kümt rechtstreyks van neanderdalers.

Verdweynen

“De readen at neanderdalers verdweynen, mag simpelweg weasen dat se upgüngen in gröttere beskavingen van de moderne menske,” segt Pääbo. “Ydereyne buten Afrika hevt spoars van neanderdaler-DNA.” Selvs volk in deylen van de wearld wår as de neanderdalers nooit eweasd hebbet. De moderne menske, so likt et, küm uut Afrika en löyp neanderdalers teagen et lyf. Wår as se samenkümmen, hadden se nåwas.

Disse teorie van leevde, gin afslachting, krigt vöördan meyr byval. “De tyd at neanderdalers en mensken samenleavden in et Middenousten en Europa was behöyrlik lange, segt professor Rasmus Nielsen, ne komputergenetikus by de Universiteit van Kalifornie. Volgens em was 40.000 töt 65.000 jår terügge nen slöäteltyd. “In dee tyd was der ne stöädige toname in mensken en ne stöädige afname in neanderdalers.” Hee meynet at der 10 mål sovöäle mensken as neanderdalers eweasd hebbet.

“Uut de genen blikt dat mensken en neanderdalers nårgelang öäre bevolkingsumvang mengden. Et kümt der up dale dat wy samengüngen en ne nye soort wörden,” segt Nielsen.

Mär döärdat de neanderdalers ne kleinere bevolking hadden en meyr inteylt, is seyt unse vermenging öäre bydraege an uns DNA döär natüürköäse afnöämen. Volgens Nielsen was et anvangelik sovöäle as 10 percent en nu noch mär tweye.

“De meysten van uns hebbet fragmenten neanderdaler-DNA in unse chromosomen,” segt Pääbo. Eyne bywarking dårvan is dat wat lüde kans hebbet up Type II-sükerseekte. Eyn up veer asiaten draeget et. “rechtevoord leyvert et uns sükerseekte up, mär vroger hadden wy der wårskynlik gemak van in tyden van hunger.”

Pääbo bewäärt at uut genetiske undersöke blikt at wy genvarianten van unse neanderdalervöärolden arved hebbet dee uns teagen seektes beskarmet. Et kan selvs weasen at neanderdaler-DNA uns teagen bepålde koortsuutbraken beskarmed hevt, bewäärt eyn undersöök.

Denisovanen

Ne untdekking van hybride kinder van neanderdalers en ne andere menskensoorte geavt an dat et nit ungewoon was.

Bewys van meyr krüsingen kümt in de förm van de oaverblyvselen van een menske wat 40.000 jår terügge leavden in Romänie. In syn DNA was te seen at hee nen neanderdaler as vöärolder had. Volgens Pääbo besteyt de hälvde van al et neanderdaler-DNA noch altyd, verspreid oaver uns allemål.

Disse andere mensken, de denisovanen, leaverden ouk wat genen an uns moderne mensken. Tibetanen hebbet een ungewoon houg bestand van et gen EPAS1, wårmed se good up groute höygdes med minder suurstof in de lucht köänet geworden. “Dat was al bekend,” weat Pääbo, “mär et blikt afkumstig van de denisovanen.” Dee warren beater bestand teagen köldere ümstanden. Dit gen is good vöär et bloodvervoor.

Unse vöärolden vermengden sik med alle pleseer. Wy hebbet der noch altyd spoars van in uns DNA. “De menskelike stamboum verlöpt nit med aftakkingen dee mangs uutstarvet,” weat Nielsen. “Soorten vertakket sik en kummet dan weader by mekander.”

De verskeidenheid van uns menskelike verleaden is deyl van unse oaverleavingskansen as soorte, wist hee uut.

Untdekking van ne nye menske

Uns beald van menskelike evoluty must up de sküppe nå et vinden van nen minymen buttensplinter in ne siberiske grotte. “Wy keaken uns de ougene uut do wy saggen at dit gin neanderdalbut was en ouk nit van een menske, mär yts totaal nys,” herinnert sik Pääbo. De soort wör vernöömd når de vindsteade: de Denisovagrotte in Siberie, når nen lokalen klüsenaar, Dyonisiy.

Döär DNA-vergelyk untdekkeden undersökers at neanderdalers en denisovanen nit so nau verwant warren as wat se meynden: öäre lätste deylde vöärolder leavden 400.000 jår terügge. Volgens Pääbo is de siberiske grotte bysünder ümdat dår alle drey soorten eleavd hebbet.

En see deylden meyr as enkel de grotte. In et tydskrivt Nature skryvet Pääbo’s undersökers dat et DNA uut een but van dee steade van een persoon was den as 90.000 jår terügge leaven. Syn moder was neanderdaler, syn vader denisovaan.

De denisovaanske vader had ouk weader neanderdalergenen, uut Westeuropa. De töt dan to unbekende denisovanen bleaken oaver sowat heyl Asie verspreid te weasen. So vöäle as 5 percent van et DNA van de hüdige inwoaners van de Pacifiske Eilanden en Oorsprunglike australiers is denisovaansk.

Töt nu to hebbet wy mär een paar denisovaanske fossilen en hunderden neanderdalerskeletten. Der kummet vöördan meyr denisovanenbütte an et lecht. Verleaden summer haalden weatenskappers et eyrste denisovaanske but uut ne grotte.

Disse grotte leade up et tibetaanske plateau in China, 3280 meter boaven de seaspegel. Dat gavven noch meyr bewys an de teory dat de nye menske ooit wydverbreid was in Asie.